Laat ook de familie niet tussen wal en schip vallen

Naar aanleiding van een bijdrage aan een burgemeestersconferentie is mij gevraagd een artikel te schrijven voor het Burgemeestersblad. Het is een oproep geworden om (ook) oog te hebben voor familie. Het artikel is geplaatst in Burgemeestersblad, december 2017 blz.12/13

‘Ik ben Joke van der Meulen en moeder van twee jongvolwassen kinderen. Het opvoeden van met name mijn zoon was niet altijd eenvoudig. Het is een kwetsbare en gevoelige jongen maar dat liet hij niet zien. Hij worstelde met zichzelf en zocht al op jonge leeftijd zijn heil in drugs. Dit resulteerde in een psychose op zijn 18e. Oorzaak of gevolg, ik zou het niet weten maar vind het eerlijk gezegd ook niet relevant. Na een lange zorgelijke periode over zijn drugsgebruik, brak een nog veel heftigere tijd aan. Een tijd waarin ik mijn zoon niet meer kon bereiken omdat zijn wereld de mijne niet meer was. Zijn angst was voelbaar en vertaalde zich vaak in agressie. Hij was een verwarde man.

Eenzaam en machteloos

‘Ik voelde me als moeder vaak eenzaam en machteloos. Eenzaam omdat ik het niet zomaar met iedereen kon en wilde delen, en als ik het vertelde, was er vaak geen begrip voor onze situatie. Machteloos omdat ik door instanties vaak niet als een ‘relevante partij’ gezien werd, hij was immers volwassen. Ik heb me voor mijn zoon geschaamd, zo ontzettend geschaamd wat hij allemaal heeft gedaan – zoals het in elkaar slaan van zijn vader – dat ik hoopte dat er niet gevraagd zou worden naar mijn kinderen. En daar schaam ik me dan weer voor, zo ingewikkeld is het. Mijn verhaal is slechts een van de vele. Verhalen die vaak niet verteld worden. Ervaringen die vele levens beïnvloeden op allerlei manieren, ook in uw gemeente.’

Ervaringen delen

‘Intussen gaat het een stuk beter met mij. Ik besefte namelijk dat ik met mijn ervaring iets kon doen. Ik ben lid van het Schakelteam Personen met Verward gedrag. Onze opdracht is “het actiegericht faciliteren van gemeenten en regio’s bij het realiseren van een goed werkende aanpak voor de ondersteuning van mensen met verward gedrag” waarbij de mens centraal staat. We hebben twee jaar de tijd om dit te realiseren en zijn nu halverwege. Gelukkig gebeurt er al veel in het hele land en ongetwijfeld ook in uw gemeente.

‘Een vraag die ik regelmatig krijg is: “wie zijn die verwarde mensen en hoeveel wonen er in mijn gemeente?” Deze vraag is lastig te beantwoorden. Het zijn mensen die in bepaalde situaties bepaald gedrag vertonen. Het kan iedereen overkomen, soms als alles in het leven tegen zit. Dat we de grip op ons leven even kwijt zijn. Afhankelijk van de mate en het type van verwardheid heeft dit wel impact op de omgeving. We weten dat er zaken zijn die op z’n zachtst gezegd niet helpen: onzekerheid rond de randvoorwaarden van een stabiel leven zoals inkomen, wonen, zinvolle dagbesteding en sociale contacten. Ook weten we dat sommige mensen crisisgevoeliger zijn. En juist voor deze groep ontbreken deze randvoorwaarden vaak. Hier ligt een belangrijke taak voor de gemeente: ondersteun hen zodat iedereen kan meedoen in onze maatschappij.’

Niemand tussen wal en schip

‘Maar ik zie nog een taak. Ons motto is niet voor niets “niemand tussen wal en schip”. Niemand, dus ook de familie niet. Ik hoop dat u zich realiseert dat ook in uw gemeente veel mensen wonen die een verhaal hebben. Het is een bijzondere, vaak verborgen groep mantelzorgers die uw steun hard nodig heeft. Denk aan psycho-educatie, maar ook (of vooral) aan de mogelijkheid van het delen van je ervaringen en vinden van steun bij elkaar. Het Schakelteam roept in haar tussenrapport alle (bestuurlijk) betrokkenen in  Nederland op te werken aan een inclusieve en veilige wijk. Alle bestuurlijke betrokkenen dus ook u, of misschien wel juist u. Burgemeesters die denken dat zij alleen een rol hebben als de openbare orde in het geding is, spreek ik graag aan. We hebben dappere bestuurders nodig in de hele zorg- en veiligheidsketen om het denken in hokjes te doorbreken. We hebben burgervaders nodig die er voor hun mensen zijn, die naast hen gaan staan. U kunt het verschil maken, zowel voor mensen in crisis zelf als hun naasten.’
In de adviezen van het Schakelteam staan nog twee relevante zaken:

1. Het 24/7 kunnen melden van niet-acute zaken. Familieleden herkennen de signaleren vaak in een zeer vroeg stadium, maar weten inmiddels dat het eerst acuut moet zijn voordat er hulp komt. Dat moeten we voorkomen! Iedere crisis is schadelijk voor de persoon zelf maar ook voor zijn omgeving. Een meldpunt waar je je zorgen kwijt kan, is echt nodig.
2. Er moet binnen elke gemeente een regisseur zijn die zicht heeft op wat er speelt en ook de positie heeft om door te pakken. Dit geeft de familie de ruimte om er echt voor hun dierbare te zijn en niet alle energie te verliezen in het organiseren van zorg.

‘Ik heb niet de illusie dat het Schakelteam op 1 oktober 2018 klaar is. Incidenten zullen er altijd blijven, maar met goede preventie en begeleiding kan dit aantal wel omlaag. En mocht er dan toch een crisis zijn, dan zou het zo helpen dat betrokkene en zijn omgeving niet tussen wal en schip vallen. Met mijn zoon gaat het overigens redelijk goed. Ik hoop met dit verhaal dat u zich beseft dat er in elke gemeente iemand is die het verdient dat er iemand naast hem/haar gaat staan. Dat er een familie is die uw steun kan gebruiken.’